Samen leren van casuïstiek
Regelmatig organiseren we bijeenkomsten waarop we verdiepen op casuistiek om zo samen steeds beter te begrijpen hoe de digitale energietransitie vorm krijgt. Deze bijeenkomsten zijn op uitnodiging zodat we een goede veregenwoordiging uit het ecosysteem borgen en de juiste mensen aan boord hebben voor de vraag die op dat moment het meest belangrijk is. Tijdens de bijeenkomst verdiepen we op concrete vraagstukken, delen we inzichten en bespreken we waar we aan willen werken. We beogen een open inhoudelijke discussie en willen wat we leren graag breed delen. Om de openheid zoveel mogelijk te borgen zijn de deelnemers aanwezig op persoonlijke titel en hanteren we de Chatham House Rule:
"When a meeting, or part thereof, is held under the Chatham House Rule, participants are free to use the information received, but neither the identity nor the affiliation of the speaker(s), nor that of any other participant, may be revealed."
9 april 2024 - Toepassen ontwerpprincipes op energiegemeenschappen met Nationaal Klimaat Platform
Op 9 april organiseerde Club van Wageningen samen met het Nationaal Klimaat Platform een bijeenkomst over de vraag:
“Wat moet er op het gebied van digitalisering geregeld worden om energiegemeenschappen mogelijk te maken.”
De opbrengst van deze bijeenkomst wordt onderdeel van een advies van het Nationaal Klimaatplatform aan de minister voor Klimaat en Energie. We willen op deze sessie concrete casuïstiek en kennis van voorlopers benutten om met behulp van de principes van de Club van Wageningen de randvoorwaarden scherp te krijgen.
De rode draad: Makkelijker maken en standaardiseren
Tijdens de bijeenkomst ging het veel over de behoefte aan standaardisatie en professionalisering van de digitalisering die noodzakelijk is om energiegemeenschappen te ondersteunen.
6 februari 2024: Toepassen ontwerpprincipes met Distro energy
Op 6 februari 2024 kwamen we opnieuw bijeen en hebben we de principes getoetst in het innovation doc in de haven van Rotterdam. Kennard Brandenburgh van Distro energy durfde het aan om met de principes in de hand naar hun software te kijken. Distro energy, verbonden aan het havenbedrijf in Rotterdam wil met behulp van hun platform van iedereen een energiehandelaar maken zo onderling energie uit te laten wisselen. In het innovation doc doen ze dat al in de praktijk. Daar zijn we met een afvaardiging van de Club van Wageningen wezen kijken.
Er was een mooie mix aanwezig, denk aan mensen van stimuleringsprogramma’s, netbeheerders, leveranciers, startups, wetenschappers, lokale overheden, landelijke overheden en verschillende landelijke programma's. Blijven de principes overeind? Voldoet Distro energy aan de principes?
4 oktober 2023 - ontwerp principes digitaliserend energiesysteem
Het is noodzakelijk en urgent om regels te stellen aan de digitalisering van het energiesysteem. De Club van Wageningen, het verandernetwerk van voortrekkers uit de energiewereld, formuleerde 6 ontwerpprincipes voor eerlijke, inclusieve en democratisch bestuurbare systemen.
Kunstmatige intelligentie, algoritmen en data sturen en reguleren straks het gedeeltelijk decentrale energiesysteem. Die systemen worden nu gebouwd. Het is cruciaal dat daarin publieke waarden gewaarborgd zijn. Het verdelen van energie is een publiek belang, Big Tech mag er niet de baas van zijn. Op een werkbijeenkomst op 4 oktober in Utrecht hielden 70 leden van de Club van Wageningen de concept-ontwerpprincipes tegen het licht aan de hand van 3 gebiedscasussen uit de praktijk.
Daarom ontwerpprincipes
De ontwerpprincipes zijn bedoeld als kader voor de experimenteerfase waar we inzitten. Het ontbreekt nu aan regels voor digitalisering van wat er ‘achter de meter’ gebeurt. Dit brengt risico’s mee voor veiligheid, privacy, monopolie-posities en rechtvaardige verdeling. Twee grote omslagen gaan hand in hand: de omslag naar een (deels) decentraal energiesysteem en de razendsnelle opmars van kunstmatige intelligentie. De bestaande regels voor het centrale systeem werken niet voor een decentraal systeem. De ontwerpprincipes zijn bedoeld voor bijvoorbeeld het ontwikkelen van wetgeving, het programma van eisen voor laadinfrastructuur of het ontwerp voor energiemanagement op bedrijventerreinen.
15 juni 2023 - Flex in Breda
Breda staat voor een enorme opgave om te blijven voldoen aan de energievraag. Het net moet flink uitgebreid worden om te blijven voorzien in de vraag en aanbod van elektriciteit. Alleen kan dat niet overal. Op sommige plekken in de stad kan uitbreiding helemaal niet. Er is simpelweg geen plek. Moet de speeltuin dan verdwijnen voor nieuwe transformatorhuisjes?
In Breda denken ze dat het met slimme oplossingen anders kan, met slimme hyper lokale oplossingen zoals HEMS en lokale opslag. Kan dat? Moeten die systemen dan samen gaan werken als één semiautonoom flexibel systeem. Wat is daarvoor nodig?
Kaders voor digitalisering
De gemeente roept de hulp van de Club van Wageningen deelnemers in om te helpen de kaders te formuleren om dit systeem eerlijk, inclusief en democratisch bestuurbaar in te richten. Met als kernvragen: Hoe krijgt flex vorm in wijken waar uitbreiding niet te realiseren is? Is daar digitalisering voor nodig? Welke ontwerp-principes zijn er nodig om dat digitale systeem eerlijk, inclusief en democratisch bestuurbaar te maken.
Digital Twin als toekomstvoorspeller voor Emmen - 30 mei 2023
Digitale aansturing van het energiesysteem
Op 30 mei organiseerden de gemeente Emmen, de provincie Drenthe samen met de Club van Wageningen en het platform Transform een startbijeenkomst in Emmen. Emmen roept de hulp in van de leden van Club van Wageningen en Transform om te onderzoeken wat er nodig is om een eerlijk, inclusief en democratisch bestuurbaar digitaal energie ecosysteem te realiseren rondom energiehubs en Holonen. Er zal een meerjarig programma in Emmen lopen en we hebben de kans om samen langere tijd op te trekken. Dat is enorm waardevol omdat we op deze manier een praktijkcasus kunnen koppelen aan belangrijke vraagstukken rondom het decentraliserende energiesysteem zoals de governance, wet en regelgeving en digitalisering. We hebben de intentie meerdere sprints/ bijeenkomsten te organiseren waarin we bijvoorbeeld willen komen tot de ontwerp-principes voor digitalisering, een vertaling van de principes van de Wereld van B.
Lees het verlag van de bijeenkomst op de website van Transform.
Mini future search - februari 2023
De Club van Wageningen bestaat nu bijna vijf jaar. In juni 2018 zijn we gestart met de Club van Wageningen, het was het vervolg op de drie daagse bijeenkomst die toen georganiseerd werd. Het was een memorabele bijeenkomst waarin een groep voorlopers inzag wat een enorme impact digitalisering en de energietransitie, twee grote transities van deze tijd, zouden hebben. Maar ze zagen ook dat het thema digitalisering een blinde vlek was in de maatschappij en dat er serieuze publieke waarden op het spel stonden.
In het vierde kwartaal van afgelopen jaar daalde bij ons het besef in dat de tijd nu echt is veranderd. Het decentrale digitaal gestuurde systeem wordt NU gebouwd. Een geweldige ontwikkeling die ons veel kan brengen. Maar het besef was ook confronterend, want: hoe waardevol zijn wij dan nog als netwerk? Voegen we nog wel echt wat toe?
Daarom zijn we in het eerste kwartaal met de kerngroep bij elkaar gekomen en hebben onszelf afgevraagd of we nog verder moeten met onze beweging in combinatie met een 'mini futuresearch'.
bijeenkomst consultatie ACM 26 oktober 2023
In samenwerking met de ACM organiseerde de Club van Wageningen op 26 oktober een online bijeenkomst rondom de consultatie die de ACM heeft uitgezet over het beter benutten van het net. Het doel was om de leden van Club van Wageningen beter toe te rusten om op de consultatie te reageren, maar ook om het geluid van leden van de Club van Wageningen naar voren te brengen. In de praktijk bleek de sessie voor zowel ACM als de Club van Wageningen zeer waardevol. Samen concluseerde we dat de nieuwe flexibele contracten kunnen enorm waardevol kunnen zijn om de congestieproblematiek op te lossen. Daarvoor is het wel nodig dat er beter inzicht van de afnemers en het netwerk komt in de capaciteit, bijvoorbeeld met behulp van digital twins. Onderstaand een gedetailleerd verslag van de bijeenkomst. Belangrijkste take away voor ACM: het belang van inzicht m.b.v. data. Dat inzocht is er nu niet en is ook een onderbelicht onderwerp in de voorstellen. Lees hier het verslag
Brede bijeenkomst 6 oktober - het ‘ruige’ Silicon Valley feestje zonder spelregels
Op 6 oktober 2022 vond de brede bijeenkomt van de Club van Wageningen plaats bij Villa Jongerius in Utrecht. We gingen aan de aan de slag gaan met de vraag of we eigenlijk wel met de juiste dingen bezig zijn. Oftewel: zijn we lekker bezig met het voorbereiden van een ‘eerlijk, inclusief, democratisch feestje’, maar zijn we straks allemaal op het ‘ruige’ Silicon Valley feestje zonder spelregels, omdat dat is waar het gebeurt?
Hoofdgast: Prof. dr. José van Dijck
Tijdens de bijeenkomst was José van Dijck bij ons te gast. Van Dijck kent de economische logica van Silicon Valley als geen ander. In haar boek wordt de werking van platformen in een drietal maatschappelijke domeinen verkend. Met als inzet de vraag: hoe kunnen in de platformsamenleving publieke waarden worden geborgd? Wat kunnen wij leren van de online wereld die Josée onderzocht heeft? Waar moeten we voor oppassen in het energiedomein? Zijn we niet al te laat om een ‘verantwoord feestje’ te organiseren?
26 september 2022: Radicale systeemverandering of stap voor stap?
Interview Arash Aazami en Hans Schneider: Radicale systeemverandering of stap voor stap?
Op initiatief van Maarten de Vries van TKI Urban Energy organiseerden we vanuit de Club van Wageningen twee bijeenkomsten rondom lokale initiatieven en Smart Grids.
In de tweede bijeenkomst (op lokatie in Utrecht) voerden we het gesprek over het energiesysteem van de toekomst. Er zit een spanning tussen de radicale oplossingen die vaak de huidige marktordening onder druk zetten en de oplossingen die vanuit de huidige marktordening redeneren. We merken dat deze denkrichtingen vaak tegenover elkaar gezet worden wat zorgt voor patstellingen. Zijn de publieke waarden echt anders georganiseerd in het slimme energiesysteem van de toekomst? Om de discussie op gang te brengen zijn op voorhand Arash Aazami en Hans Schneider geïnterviewd.
In de opvolgende dialoog hebben we vooral geleerd dat het definieren van de ideologische principes waar je het energiesysteem op baseert, zullen helpen om bovengenoemde patstelling te doorbreken. Dat het systeem anders wordt op technologisch, economisch, sociaal en democratisch waren alle aanwezigen het wel over eens.
Bijeenkomst 19 september 2022: Hoe borgen we Publieke Waarden in Smart Grids?
Op initiatief van Maarten de Vries van TKI Urban Energy organiseerden we vanuit de Club van Wageningen twee bijeenkomsten rondom lokale initiatieven en Smart Grids.
In de eerste bijeenkomst wilden we Smart Grids 'ontrafelen'. Wat zijn een Smart Grids? Voor welke doelen kun je ze inzetten? Hoe komen ze tot stand en welke actoren spelen daarbij een rol? En hoe borgen de publieke waarden in dat proces?
Tijdens de bijeenkomst hebben we op basis van het publieke waarden model van de Club van Wageningen de discussie gevoerd. Dat hebben we gedaan met de input van twee praktijk casussen:
- LIFE door Hans Roelant Poelman
- Loenen door André Zeijseink
Lees hier het verslag en de leerpunten die uit de discussie naar voren komen.
Bijeenkomst 6 juli 2022: Hoe ziet een federale architectuur voor het energiesysteem eruit?
Op initiatief van Pallas Agterberg (Alliander), Harold Veldkamp (Topsector Energie) en Aldert de Jongste (ECP) organiseerden we op 6 juli een bijeenkomst rondom het vraagstuk: Hoe ziet een federale architectuur eruit?
Agenda:
- Pallas Agterberg opent de bijeenkomst met een introdutie op het onderwerp en het belang ervan
- Om mensen een beter gevoel te geven bij wat een federatief model is hebben we Gerard van der Hoeven van iShare en Klaas Hommes van MFF BAS gevraagd om voorbeelden uit de praktijk te delen
- We sluiten af met de discussie rondom de vraag: Wanneer wel en wanneer geen federatief model?
6 december 2021: 'Eenvoudig' modelleren lokale energiemarkt
Op initiatief van Michiel Sintenie organiseerden we een online bijeenkomst waarin we een demonstratie kregen van de tool van Grid Singularity. Leo Hille en Fatma Mohamed demonstreerde hun software waarmee iedereen een eigen energiemarkt kan simuleren rond een fysieke opwek en afname locatie.
De tool en de potentiele waarde
In deze tool kan je de locatie waar je bezig bent met lokale opwek en opslag digitaal nabouwen met alle opslag en opwek mogelijkheden erin. Na het invullen van de noodzakelijke variabelen wordt een energiemarkt gesimuleerd. Wij hebben het idee dat deze tool enorm kan helpen bij het democratisch proces omdat de fysieke realiteit voor iedereen zichtbaar wordt zonder de onderliggende complexiteit te verliezen. Wat hebben we gedaan? In de bijeenkomst hebben we samen een energiecommunity van Nederland in de demo te gezet en daar de lokale markt gesimuleerd. Vervolgens vindt een gesprek plaats waarin we bespreken hoe deze tool kan helpen bij onze zoektocht naar de realisatie van een decentraal digitaal energiesysteem, dat eerlijk blijft, inclusief en democratisch bestuurbaar.
Bekijk de bijeenkomst terug op YouTube
8 oktober 2021: Startups en energiecoöperaties
De Club van Wageningen maakt zich sterk voor een eerlijk, inclusief en democratisch bestuurbaar energiesysteem. In 2021 hebben we als Club van Wageningen steeds nadrukkelijker ingezoomd op de praktische invulling daarvan. In de Werkspoorkathedraal in Utrecht gaven wij op 8 oktober een vervolg aan die zoektocht. In een brede bijeenkomst keken we door de lens van startups en energiecoöperaties, die al in de praktijk werken aan digitale oplossingen, voor het toekomstig decentrale duurzame energiesysteem. Hoe lopen deze startups tegen het huidige systeem aan? Werken zij met andere uitgangspunten en wat zijn daarvan de consequenties? Lees hier het verslag
29 juni 2021: EnergieMatch: Hoe dan…?
Van Energiewet tot slimme wijken: in voorgaande bijeenkomsten van de Club van Wageningen lag de nadruk op het ontrafelen van vraagstukken die een nieuwe energiemarkt met zich meebrengt. Onderhand bewegen we ons naar een volgende fase. Eentje waarin wij ons meer en meer afvragen: hoé gaan we dit dan doen? Zo bogen we ons afgelopen juli over ‘EnergyMatch’. Dit concept laat zien dat de energiemarkt zich écht aan het ontwikkelen is. En dat steeds meer partijen de urgentie ervaren van de thema’s waarmee onze club zich bezighoudt.
Met EnergyMatch is een flinke stap gezet om tot een blauwdruk voor een eerlijk, inclusief en democratisch systeem te komen. Maar er zijn ook nog losse eindjes. Daarom werd de denkkracht van de Club van Wageningen ingeschakeld om in drie sessies een antwoord te geven op de volgende vragen:
- Zijn de ontwikkelde ontwerpprincipes bruikbaar en zijn ze goed, concreet en compleet?
- Hoe kun je een realistisch verdienmodel voor energiedelen realiseren; en hoe kun je dit systeem hierdoor laten groeien?
- Hoe kan het ontwerp technisch gerealiseerd worden?
16 februari 2021: Een public stack voor onze laadinfrastructuur
De overheid mikt op 1,7 miljoen laadpalen in Nederland in 2030. Hiermee ontstaat een nieuwe infrastructuur die enorme impact gaat hebben op onze mobiliteit én de manier waarop wij met energie omgaan. Hoe kunnen wij voorkomen dat dit laadpalenlandschap een tweede internet wordt waarin Big Techs domineren? Wat moeten wij hiervoor bouwen, wat moeten wij borgen én hoe brengen we het ontwerpproces verder? Een gemêleerde groep kwam digitaal bijeen om deze vragen te onderzoeken. Lees hier het verslag.
2 februari 2021: Internetconsultatie nieuwe energiewet
De Elektriciteitswet en de Gaswet gaan ingrijpend op de schop. Doel: een nieuw wettelijk kader vormgeven dat de energietransitie én een veranderend energielandschap ondersteunt. Duidelijker, met minder regeldruk en in lijn met de Europese regels. In aanloop naar de internetconsultatie over deze wet, hield de Club van Wageningen een verdiepende discussie waarin deelnemers hun feedback konden geven. Hamvraag: wat is goed aan de wet én wat kan beter…?
2 december 2020: eigenaarschap over energiedata
Samen met de uitgenodigde deelnemers namen we op 2 december een prototype van een ‘getunede’ Slimme Meter onder de loep. Dit prototype bleek voer voor een interessante discussie. Hamvraag: hoe kunnen wij de digitale energie-infrastructuur in Nederland kwalitatief verbeteren? En hoe zorg je vervolgens voor een infrastructuur die de basis vormt voor een eerlijk, inclusief en democratisch energiesysteem?
28 oktober 2020: de slimste wijk van de wereld
Samen met de uitgenodigde deelnemers keken we 28 oktober naar een initiatief voor een nieuwe wijk in Helmond van UNSense: een ArchTech bedrijf en een spin-off van UNStudio. Een wijk waar de digitale energietranisitie ook de transitie van diensten en data rondom het huishouden raakt. Hoe krijg je dit eerlijk, inclusief en democratisch voor elkaar?
De vraag
Een van de use-cases waaraan wordt gewerkt betreft een project binnen het energie domein. De huizen in de woonwijk zijn in staat energie op te wekken en op basis van de uitgangspunten van het PDP, hebben inwoners van de verschillende huizen de mogelijkheid om energie met elkaar of andere wijken te verhandelen. Door data over hun energieverbruik en -opwekking met elkaar te delen, kunnen zij vraag en aanbod op elkaar afstemmen. Een collectief overschot aan energie kan worden opgeslagen op een buurtbatterij, zodat ook peak shaving tot de mogelijkheden behoort. En, tenslotte, omdat het PDP het vormen van (energie)collectieven stimuleert, kunnen de inwoners binnen het collectief energie met elkaar delen en zich als collectief stevig opstellen richting energieleveranciers.
Bij de ontwikkeling van de energie case, kwam UNsense erachter dat er al veel gebeurt op het gebied van (het delen van) energie. Zij hebben de Club van Wageningen gevraagd te spiegelen en eigen ervaringen te delen.
5 maart 2020: aan de slag met drie cases
Op 5 maart 2020 kwamen we in Ede Wageningen weer bij elkaar om samen te onderzoeken wat er nodig is om te zorgen dat een verregaand digitaal energiesysteem eerlijk, inclusief en democratisch bestuurbaar blijft. Dat gaat niet vanzelf.
Op 5 maart gingen we aan de slag met concrete cases van deelnemers uit ons netwerk. Zij proberen juist wel publieke waarden als eerlijkheid, inclusiviteit en democratische bestuurbaarheid als uitgangspunt te nemen en stappen te zetten, dat juist dit het nieuwe normaal wordt. Tegelijkertijd, lopen ze daarbij tegen ‘het huidige systeem’ aan.
We hebben de cases visueel gemaakt, op een interactieve wijze (via objectopstellingen), waardoor duidelijk werd waar het huidige systeem de boel klem zet. Maar ook waar wellicht een interventie mogelijk is, waardoor er weer beweging ontstaat richting een gewenste (eerlijke, inclusieve, democratisch bestuurbare) duurzame energietoekomst. In het verslag zijn visualisaties opgenomen van de objectopstellingen.
19 september 2019: Wat staat ons te doen?
Op 19 september 2019, komen zo’n 60 vertegenwoordigers vanuit ICT-bedrijven, energiebedrijven, start-ups en scale-ups, netbeheerders, overheid, wetenschap en prosumers bij elkaar voor de voortgangssessie van de Club van Wageningen in het Akoesticum in Ede. Een derde van de aanwezigen is er voor het eerst bij, de rest was eerder aanwezig bij de voortgangssessie in januari 2019 en/ of de meerdaagse toekomstverkenning in juni 2018.
We werken samen verder aan onze kernvraag:
“Hoe kunnen we een digitale energiemarkt realiseren waarin we de kernwaarden eerlijk, inclusief en democratische bestuurbaarheid behouden.”
We geven een vervolg aan de eerdere bijeenkomsten door voortgang delen in de ochtend en samen te werken in de middag. De te beantwoorden vraag van de dag:
“Wat kunnen we komend half jaar doen om onze missie te bereiken?”
15 januari 2019: Tastbaar maken urgentie en concretisering vraagstuk
Op 15 januari 2019 vond de vervolgbijeenkomst van de Club van Wageningen plaats in het Bartholomeus Gasthuis in Utrecht. Op deze vervolgdag bogen wij ons over de volgende vraag:
"Hoe maken we de urgentie van het vraagstuk tastbaar en hoe zorgen we voor voortgang van onze initiatieven, op weg naar een eerlijke, inclusieve en democratisch bestuurbare gedigitaliseerde energiemarkt?"
Op deze dag zijn voor een groot deel dezelfde mensen aanwezig als tijdens de bijeenkomst in juni, ook zijn er een behoorlijk aantal nieuwe mensen aangehaakt. De aanwezigen representeren de zeven belangrijke stakeholdergroepen in dit vraagstuk: ICT bedrijven, energiebedrijven, wetenschappers, netbeheerders, start-ups en scale-ups, de overheid en prosumers.
26 tot 28 juni 2018 - De verkenning van het vraagstuk
In oktober 2017 is door MVI-Energie - een maatschappelijk innovatieprogramma van de topsector energie - de ‘Week van de Governance’ georganiseerd, waar deze complexe problemen gesignaleerd werden. De aanwezige stakeholders gaven aan zich gecommitteerd te voelen om de handschoen op te pakken en te zorgen dat er wel actie gaat komen, op het juiste systeemniveau.
Bijeengekomen actoren (Hogeschool van Amsterdam, Universiteit Utrecht, Alliander, MVI-Energie, Gemeente Almere, Universal Right) besloten om samen een diepgaande systeemverkenning te organiseren rond de vraag wat er voor nodig is om te komen tot de juiste spelregels voor digitale platforms waarop duurzame energietransacties plaatsvinden.
Daarom kwamen van 26 tot 28 juni 2018 zo'n 50 van de beste denkers en doeners op dit gebied samen om de spelregels voor een eerlijke, inclusieve, democratisch bestuurbare digitale energiemarkt te ontwerpen. Op deze bijeenkomst is de Club van Wageningen ontstaan.
Hier vindt u het verslag van de eerste bijeenkomst in Wageningen.
